مکان‌یابی بهینه برای توزیع خانه‌های بهداشت روستایی در استان خوزستان با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی

مقدمه: در برخی از مناطق روستایی ایران نزدیک به سه دهه از تاسیس خانه‌های بهداشت روستایی می‌گذرد و در طی این سال‌ها الگوی جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از مناطق روستایی ایران تغییر نموده است. لذا یکی از چالش‌های بخش سلامت تخصیص بهینه خانه‌های بهداشت با توجه به تغییرات مناطق روستایی است. هدف این مطالعه، مکان‌یابی بهینه برای توزیع خانه‌های بهداشت روستایی در استان خوزستان بود. روش پژوهش:این پژوهشی کاربردی و از نوع توصیفی - تحلیلی بود. جامعه پژوهش را تمامی روستاها و خانه‌های بهداشت روستایی استان خوزستان در سال 1390 تشکیل می‌دادند. پس از جمع‌آوری داده‌های توصیفی و فضایی مورد نیاز و اصلاح آنها، معیارهای و زیر معیارهای اصلی برای مکان‌یابی با استفاده از نظر خبرگان مشخص گردیدند، سپس با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) وزن معیارها مشخص شدند و با تلفیق لایه‌های وزن‌دهی شده در نرم‌افزار ArcGIS، مدلی برای مکان‌یابی خانه‌های بهداشت روستای ارائه گردید. یافته‌ها: از مجموع 886 خانه بهداشت روستایی موجود، در استان خوزستان، 128 خانه بهداشت روستایی (4/14 درصد) با ضوابط طرح گسترش شبکه مطابقت نداشتند. در مجموع 358 روستای دارای سکنه نیز فاقد دسترسی مناسب به خانه‌های بهداشت روستایی بودند. از دیدگاه خبرگان در بین معیارهای اصلی برای مکان‌یابی بهینه برای توزیع خانه بهداشت روستایی، مهم‌ترین معیار جمعیت روستای اصلی با وزن نسبی 506/0 بود. نتیجه‌گیری:‌ نتایج پژوهش نشان داد که استفاده از سیستم اطلاعاتی جغرافیایی می‌تواند به ارائه تصویری دقیق‌تر ار توزیع خانه‌های بهداشت روستایی کمک کند. لذا توصیه می‌گردد که کارشناسان طرح گسترس شبکه، به منظور کارآیی بهتر توزیع خدمات بهداشت روستایی از سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده کنند.